Thế nào là tinh dầu chất lượng? Các cấp độ chất lượng tinh dầu

1. Tinh dầu là gì? Các định nghĩa về tinh dầu

• Tinh dầu là sản phẩm thu được từ nguyên liệu tự nhiên có nguồn gốc thực vật, bằng cách chưng cất hơi nước, hay quá trình ép cơ học từ vỏ quả họ cam, quýt, bằn cách chưng hơi khô, hay tách khỏi pha nước – nói cách khác là bằng các quá trình vật lý ( ISO 9235.2)
• Tinh dầu là các hợp chất có khả năng bay hơi, có mùi hoặc ít mùi, được tạo ra bằng phương pháp chưng cất hơi nước, chưng cất khô, hay bằng phương pháp xử lý cơ học từ những loại đặc biệt (Buchbauer, 1994).
• Tinh dầu là hỗn hợp phức tạp của các hợp chất dễ bay hơi được tạo ra các sinh vật sống và được phân lập bởi các quá trình vật lý ( chưng cất và ép), từ một phần hay toàn bộ loại thực vật có nguồn gốc phân loại đã biết ( Franz and Novak, 2010).

Tổng kết những điểm chung của 3 định nghĩa trên, tinh dầu là hỗn hợp có mùi, có khả năng bay hơi được tạo ra bằng một quá trình vật lý như chưng cất hơi nước/ ép lạnh từ một phần hay toàn bộ loại thực vật cụ thể.

2. Tinh dầu sinh ra từ đâu

Tinh dầu được tạo ra và có mặt trong tế bào thực vật, với 2 chức năng sinh học chính là: giao tiếp và bảo vệ. Vai trò sinh học, thành phần hóa học và cách giải phóng hương thơm phụ thuộc vào từng bộ phận của cây, nơi nó sinh ra.

Các hợp chất thơm bay hơi được tổng hợp trong tất cả các bộ phận của cây: hoa, lá, rễ, thân, thân, vỏ cây, quả và hạt. Chúng được lưu trữ trong các cấu trúc chuyên biệt, chẳng hạn như các loại không bào tiết, khoang và ống dẫn, tuyến lông và tế bào biểu bì. Từ đó chúng được giải phóng ra môi trường bằng các cơ chế khác nhau, phụ thuộc vào vai trò sinh học của chúng.

• Hoa tỏa hương thơm để thu hút côn trùng thụ phấn, cũng để bảo vệ hoa khỏi mầm bệnh vi khuẩn và các loài thực vật như kiến ​​và côn trùng khác. Các hợp chất trong tinh dầu từ hoa được biết đến bao gồm linalool và-caryophyllene, hai hợp chất này có ở hầu hết các loại hoa (Muhlemann et al. 2014). Sự phát xạ các hơp chất thơm bay hơi từ hoa thường dao động đồng bộ với nhịp điệu hàng ngày, đạt đỉnh khi hoạt động thụ phấn mạnh nhất. Do đó, nhiều loài hoa được  thụ phấn nhờ động vật sống về đêm như bướm đêm hay dơi, cũng giải phóng lượng tinh dầu cao nhất vào ban đêm.
• Trái lại với hoa, trong lá và thân cây , tinh dầu có vai trò chính là phòng thủ và chúng được giải phóng tại nơi cây bị mầm bệnh hoặc động vật ăn cỏ tấn công. Chúng thường được lưu trữ trong:
• Lông phủ bề mặt (glandular trichomes) ở các loài thảo mộc thơm như húng quế, hoa oải hương, cây xô thơm, hoa cúc, phong lữ,…
• Ống nhựa(resin ducts) của loại lá kim như thông, bách xù, linh sam, tuyết tùng,
• Không bào đơn lẻ (single secretory cells) của lá cỏ thơm như sả, sả chanh,lá nguyệt quế.
• Khoang tế bào (secretory cavities) ở lá cây tràm trà, khuynh diệp, lá chanh, cam, ..

Ví dụ: khi côn trùng tác động vào vào tuyến lông bề mặt (glandular trichomes) nó sẽ vỡ như quả bóng nước, giải phòng các hợp chất phòng thủ. Sự tổng hợp của tinh dầu tăng mạnh trong vòng vài giây sau khi lá bị nhiễm bệnh hoặc bị thương cơ học. Khi được giải phóng khỏi các mô bị tổn thương, chúng hành động để ngăn chặn các sinh vật xâm nhập trực tiếp và giống như một tín hiệu liên lạc giữa các loài thực vật để tạo ra các cơ chế phòng vệ hơn nữa - một ví dụ về cách thực vật có thể giao tiếp với nhau (Scala et al. 2013).

• Rễ tiết ra nhiều chất dinh dưỡng như đường và axit amin, cũng như các chất chuyển hóa thứ cấp dễ bay hơi và không bay hơi. Mục đích là thu hút có chọn lọc các sinh vật có lợi (cộng sinh) và ngăn chặn mầm bệnh và động vật ăn lá. Tinh dầu được giải phóng từ các tế bào tiết ra từ rễ đã được nghiên cứu chủ yếu cho tác dụng chống động vật ăn lá và kháng khuẩn.

Trường hợp, Sesquiterpenes được giải phóng từ rễ của cỏ Vetiver (loại tinh dầu được đánh giá cao) hoạt động như thức ăn cho một số vi khuẩn. Những vi khuẩn này, có thể phát triển trong vùng lân cận của rễ, ngăn chặn sự xâm nhập của các vi sinh vật có khả năng gây bệnh khác (Junker và Tholl 2013). Hơn nữa, các cộng đồng vi khuẩn ở rễ phần lớn quyết định thành phần tinh dầu cỏ vetiver, vì người ta thấy rằng trong rễ không có hệ vi khuẩn thì cấu tạo phức tạp của tinh dầu cũng  giảm mạnh (Del Giudice et al. 2008).

• Trong các loại trái cây có thịt như thảo quả hoặc hạt tiêu đen, tinh dầu được sản xuất và lưu trữ trong các không bào tiết đơn lẻ, góp phần vào mùi và vị đặc trưng của chúng. Các loại quả mọng như táo, cam cũng có tinh dầu ở vỏ quả giúp thu hút các loại động vật ăn để phát tán hạt.
• Trong hạt như hạt mùi ngò, tiểu hồi, cà rốt dại và cây bạch chỉ. Vai trò của tinh dầu trong hạt một lần nữa là bảo vệ chống lại vi khuẩn và cũng ngăn ngừa sự phát triển của các loài thực vật khác (được gọi là allelopathy).
• Trong vỏ cây và gỗ, chất bay hơi hạy một dang khác là nhựa, được lưu trữ trong ống dẫn nhựa và được tiết ra khi cây bị thương, hoặc phân tán khắp gỗ. Một ví dụ: tinh dầu được chưng cất từ ​​nhựa như một dược (myrrh) và nhũ hương(frankincense), trong khi có loại cây phải được cắt và gỗ của chúng bị sứt mẻ hoặc nghiền bột để lấy tinh  dầu.

Tinh dầu là hỗn hợp chất không chảy hoặc lưu thông trong thực vật, chúng không phải hệ thống vòng tròn, chúng là những tinh chất độc đáo và được ví như là một linh hồn thực vật.

Chúng ở đó bởi vì chúng có chức năng sinh học cụ thể cho loài thực vật sinh ra chúng. Chúng sinh ra tự nhiên nhưng không có nghĩa vô hại. Thực vật không quan tâm các chất chúng tạo ra là độc hại hoặc có lợi cho con người chúng ta, những người sử dụng chúng cho nhu cầu cụ thể của chúng ta. Do đó chúng ta có trách nhiệm sử dụng chúng một cách an toàn và phù hợp

3. Để tạo ra một loại tinh dầu chất lượng cần điều kiện gì

Tinh dầu phản ánh các yếu tố thay đổi bên trong thực vật và môi trường của chúng: giai đoạn phát triển và các cơ quan cụ thể, nhịp sống hàng ngày, khí hậu, mùa, đất, tình trạng nước, vi khuẩn, chăm sóc,..

Tinh dầu là hỗn hợp của hàng chục hoặc hàng trăm hợp chất khác nhau, phụ thuộc vào:                                                                                 

- Quá trình phát triển của thực vật

- Quá trình chưng cất

- Quy trình sau chưng cất

a. Quá trình phát triển thực vật ( nguyên liệu)

• Lựa chọn giống là điều tiên quyết nếu bạn muốn có được loại tinh dầu chất lượng như mong muốn, giống cây thuần chủng với sức sống mạnh mẽ.
• Như đã nói ở trên, tinh dầu được sinh ra với chức năng giao tiếp và bảo vệ, vậy nó sẽ tốt nhất khi được thể hiện đúng với bản chất của nó.

Một môi trường đa dạng sinh học, thổ nhưỡng và khí hợp phù hợp với sự phát triển của loài,  không có sự tác động của yếu tố thuốc bảo vệ thực vật, có hệ sinh vật cộng sinh, và thiên địch. Bản thân thực vật sẽ sản sinh ra tinh dầu mạnh mẽ nhất khi ở môi trường sống hoang dã.

• Yếu tố thời điểm thu hái, mùa vụ nguyên liệu cũng quyết định năng suất và chất lượng tinh dầu. Tùy vào tính ứng dụng của tinh dầu để lựa chọn thời điểm thu hái phù hợp, ở đa số các loài thân thảo sẽ thu hái khi cây đạt độ trưởng thành nhất, mùa hè là thời điểm các sinh vật sinh trưởng tốt. Ở các loài hoa, hương thơm sẽ tỏa ra nhiều nhất khi hoa chuẩn bị bung nở.

b. Quá trình chưng cất

• Không phải tất cả các hợp chất thơm bay hơi ở thực vật đều thu được từ quá trình chưng cất hơi nước, từ cấu tạo thực vật, thành phần chất và mùi thơm mong muốn có thể lựa chọn các phương pháp thu tinh dầu khác nhau, hay các kỹ thuật chưng cất tinh dầu khác nhau.
• Quá trình chưng cất có sự hiện diện của nước và nhiệt, sẽ sinh ra một loạt phản ứng thủy phân, hydrat hóa, do đó nhiều hợp chất cũng bị biến đổi và hình thành. Vì vậy để thu được tinh dầu với chất lượng như mong muốn cần điều chỉnh các thông số kỹ thuật phù hợp nhất trong cả quá trình chưng cất.
• Hợp chất thơm từ hoa bao gồm cả các phần không phân cực (tinh dầu) và phân cực (hydrolat), khi chưng cất thu được phần không phân cực là  tinh dầu, và phần phân cực tan vào nước chưng cất như ở Hoa hồng. Thông thường để thu được toàn bộ những mùi thơm tự nhiên của hoa người ta sẽ sử dụng phương pháp dung môi.
• Quá trình

c. Quá trình sau chưng cất

Sự tồn tại của nước còn lơ lửng ( thường ở dạng vết) trong hỗn hợp tinh dầu có thể gây ra sự thủy phân thêm este, một số phản ưng hóa học trùng hợp, trong đó nhiều phân tử tương tự liên kết với nhau tạo thành chuỗi tuyến tính lớn, gây ra sự tăng độ nhớt, làm tối, mờ và giảm cường độ mùi. Do đó cần làm sạch toàn bộ nước khỏi hỗn hợp ( làm tinh).

Do các phản ứng gây ra bởi ánh sáng, nhiệt và oxy, Terpen, phenol và aldehyd dễ bị oxy hóa và một số sản phẩm oxy hóa có thể gây kích ứng, mất mùi tươi, phát triển mùi hôi (ví dụ, do sự hình thành axit carboxylic từ aldehyd) và làm tối màu dầu. Ví dụ điển hình là limonene oxide và carvone, sản phẩm oxy hóa của limonene, có nhiều trong các loại tinh dầu, đặc biệt là cam quýt (Williams, 2008). Vì vậy việc bảo quản các loại tinh dầu trong những điều kiện phù hợp là điều hết sức cần thiết.

Trong một số trường hợp, tinh dầu bị “lão hóa”, như hoắc hương, gỗ đàn hương, cỏ vetiver, trầm hương,... bị mất dần mùi hăng, đất, khói và ngày càng trở nên mellower, êm, dịu và ngọt hơn, lão hóa giống như một loại rượu vang tốt.

Kết luận: Tinh dầu là sản phẩm được tạo nên và quyết định bởi 3 yếu tố: Thực vật, con người và môi trường.

4. Phân biệt các cấp độ chất lượng tinh dầu

Theo định nghĩa trong ISO 9000: “Chất lượng là một tập hợp các tính chất và đặc trưng của sản phẩm có khả năng thoả mãn những nhu cầu đã nêu ra hoặc tiềm ẩn”

Là một nhà sản xuất tôi đưa ra yêu cầu cao nhất đối với tinh dầu là nguyên chất (pure) và đạt tiêu chuẩn (authentic), chúng được dùng cho trị liệu (therapeutic). Đạt tiêu chuẩn ở đây dựa vào chỉ tiêu hóa lý theo tiêu chuẩn quốc tế (ISO) hay dược điển cụ thể với từng sản phẩm. Ngoài ra có các tiêu chuẩn liên quan đến nguyên liệu (ví dụ: Bio, Organic,...), tiêu chuẩn văn hóa (ví dụ: Kosher), hay GRAS là nguyên liệu cho thực phẩm được công nhận an toàn, được FDA chấp thuận.

Những cấp độ phân loại về tinh dầu theo thang 10

• Tinh dầu giả mạo (hương liệu) (0)
• Tinh dầu bị pha trộn (2)
• Tinh dầu nguyên chất và không đạt tiêu chuẩn (5)
• Tinh dầu nguyên chất và đạt tiêu chuẩn (10)

a. Tinh dầu giả mạo

Là hỗn hợp hóa chất được tổng hợp có tính chất tương tự như tinh dầu tự nhiên, hay còn gọi là hương liệu, làm giảm giá thành và thay thế cho  khan hiếm của nguyên liệu.

Hương liệu là 1 ngành công nghiệp sản xuất, là những sản phẩm thay đổi xã hội, tuy nhiên, một số nhà buôn bán lợi dụng dùng hương liệu để lừa người mua, giả mạo những tinh dầu có có giá trị. Ví dụ: tinh dầu hoa hồng thật sự có giá 5000$ / lit , nhưng ở Việt Nam, nhiều người chào bán với giá chỉ 5 triệu đồng / 1 lit, điều này thực sự không tưởng.

Ngoài việc bị đánh lừa về chất lượng và giá thành, sử dụng hương liệu tổng hợp một cách thường xuyên sẽ không tốt sức khỏe người sử dụng.

b. Tinh dầu bị pha trộn

Trường hợp tinh dầu nguyên chất bị pha loãng ra gấp 2, 3 lần để tăng lượng bán, thu lợi bất chính.Các dung môi pha có thể là cồn hoặc các hợp chất benzene có hại cho sức khỏe người sử dụng

Có nhiều thông tin trên mạng hướng dẫn bạn cách phân biệt tinh dầu thật giả bằng mắt thường. Tuy nhiên xin đính chính là KHÔNG thể phân biệt tinh dầu bị pha trộn bằng mắt thường.

Trừ trường hợp dung môi pha loãng là dầu thực vật thì sẽ để lại vết dầu loang trên giấy sau khi bay hơi, hay tinh dầu bị pha loãng với cồn thì khi lắc lên sẽ có hiện tượng đục trắng.

Khi nói đến chất lượng của các loại tinh dầu, bạn sẽ gặp phải viết tắt  GC hay MS (Sắc ký khí và Quang phổ khối). Đây là phương pháp phân tích quan trọng, cho phép chúng ta thấy thành phần hóa học chi tiết của tinh dầu.

Quá trình pha trộn hoạt chất hoặc hương giả mạo sẽ để lại dấu vết (một số tạp chất), chỉ có thể dùng phương pháp GC và MS (Sắc ký khí và Quang phổ khối) để phân tích ra thành phần, từ đó nhận diện được có tạp chất hay không.

Tinh dầu bị pha trộn có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ người sử dụng do các dung môi hữu cơ pha trộn, hoặc làm giảm, mất đi tác dụng của tinh dầu đó.

c. Tinh dầu nguyên chất và không đạt tiêu chuẩn

• Việc khai thác tự nhiên nguyên liệu không đúng thời điểm, hoặc thời điểm không thích hợp sẽ cho tinh dầu kém chất lượng hơn. Ví du: Việc khai thác lá tràm non, hoặc không đúng thời điểm kiến hàm lượng eucalyptol giảm mạnh.
• Quá trình chưng cất không đảm bảo, quá nhiệt, thiết bị cũ, sinh ra 1 số phản ứng bất lợi, mất đi nhiều thành phần, giảm chất lượng mùi thơm.
• Sau chưng cất không được làm tinh, làm sạch tinh dầu hydrat hóa, nhanh biến đổi tinh dầu trong vòng 12 tháng, có thể sinh ra các hợp chất độc hai, đổi mùi, hoặc màu.
• Bảo quản không đúng cách ở nhiệt độ cao, tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời khiến tinh dầu bị oxi hóa.

d. Tinh dầu nguyên chất và đạt tiêu chuẩn

• Có quy trình sản xuất an toàn, hữu cơ, dc cấp các chứng nhận cho nguyên liệu
• Có cơ sở sản xuất kỹ thuật chưng cất đảm bảo, nhân lực có trình đọ chuyên môn
• Sau chưng cất được xử lý tinh, bảo quản ở kho lạnh.
• Mỗi lô tinh dầu được niêm phong và kiểm định GC/MS đạt chuẩn

5. Mua tinh dầu chất lượng ở đâu?

Tinh dầu nổi tiếng rất tốt cho sức khoẻ, tuy nhiên hiện nay trên thị trường có rất nhiều mức giá, nhiều hàng trôi nổi không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng bị pha tạp, hương liệu hoá học,... Điều này hết sức nguy hiểm. Vì tinh dầu tác dụng trực tiếp lên hệ hô hấp, hệ thần kinh của chúng ta khi sử dụng và đây cũng là sản phẩm dùng hằng ngày, do đó chúng ta cần tìm những địa chỉ uy tín 

Bạn có thể mua tinh dầu tại chuỗi showroom Hoa Thơm Cỏ Lạ với: 

• 100% thành phần thiên nhiên, 100% nguyên chất 
• Cam kết không pha tạp hoá chất, hương liệu,...
• Đạt tiêu chuẩn Dược điển Việt Nam đã được test kiểm nghiệm bởi Viện Hoá học Các hợp chất thiên nhiên 
• Kiểm nghiệm GC/MS của Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng 3 - QUATEST 3
• Giấy COA chuẩn Hoa Kỳ của Công ty Cổ phần Thương mại Đầu tư VELA

Hoa Thơm Cỏ Lạ là thương hiệu thuộc Công ty Cổ phần Thương mại Đầu tư VELA, với sứ mệnh và tôn chỉ:“Tinh dầu chất lượng cho người Việt”.

Nếu cần tư vấn chi tiết hoặc đặt hàng, hãy gọi hotline 0888.454.600 để Hoa Thơm Cỏ Lạ có thể hỗ trợ nhanh nhất

Bài viết sử dụng nguồn tài liệu tham khảo tại:

1. ISO 9235:2 – Aromatic natural raw materials

2. Williams D.G. 2008. The Chemistry of Essential Oils: An Introduction for Aromatherapists, Beauticians, Retailers and Students. Micelle Press, Dorset.

3. Muhlemann, J. K., Klempien, A., & Dudareva, N. 2014. Floral volatiles: from biosynthesis to function. Plant, cell & environment).

4. Scala, A., Allmann, S., Mirabella, R., Haring, M. A., & Schuurink, R. C. 2013. Green leaf volatiles: a plant’s multifunctional weapon against herbivores and pathogens. International journal of molecular sciences.

5. Biosynthesis, function and metabolic engineering of plant volatile organic compounds. New Phytologist.

6. Figueiredo, A. C., Barroso, J. G., Pedro, L. G., & Scheffer, J. J. 2008. Flavour and Fragrance journal.

7. Franz C. and Novak J. 2010. Sources of Essential Oils. V Handbook of Essential Oils: Science, Technology, and Applications.